Tekst: Nelleke Bos en beeld: Leanne Dijkdrent.
Bij Gist krijgt het heilige vorm via deeg kneden met je handen, en leidt bier brouwen je naar inzichten over het leven. Hoe zit dat? We vragen het initiatiefnemers Maarten en Kirsten.
Maarten: Eigenlijk wilde ik in 2020 op sabbatical naar India gaan, en ik overwoog een christelijke yogaschool te beginnen. Ik zag in de coronacrisis hoe mensen plotseling werden teruggeworpen op zichzelf, op een digitaal leven zonder menselijk contact. Ik zag de eenzaamheid om me heen en ik zocht een manier om mensen toch met elkaar te verbinden. Zo ontstond een plek voor vrijwilligerswerk: ik had als hobby bierbrouwen, en iemand kwam een dagje schoonmaken en die kon weer desembrood bakken. En daar was Gist. Gist gaat ook over iets dat langzaam mag groeien. Die symboliek is een werkvorm voor ons geworden.’
Bezield met je handen werken
Iets met je handen doen, je lichaam, je zintuigen betrekken: dat is de basis voor alle activiteiten van Gist. Maarten: ‘Je ziet dat kerken leeglopen en dat betekent dat er ruimte ontstaat. Volg je nieuwsgierigheid en je ziet heel veel mooie dingen gebeuren in de stad. We leven in een geweldige tijd. God kan zich op een authentieke manier manifesteren en het is bijzonder dat nu niet meer de overheid of een religieuze instantie bepaalt hoe jij moet geloven maar dat je dat van binnenuit vorm kunt geven. Het leven mag van binnen naar buiten toe handen en voeten krijgen. Dat is wat we hier proberen. We maken het lijfelijk. We maken iets concreets. In een tijd waarin het hoofd overprikkeld is willen we daar een andere benadering tegenoverstellen. En we betrekken de ziel bij wat we doen.’
Kirsten geeft aan: ‘Het zintuiglijke, fysieke leven in het proces van brood maken gebruiken we om het te hebben over je eigen leven. Hoe werkt overgave? Wat is transformatie? Hoe kan iets méér worden als je het deelt? Er ligt een enorme schat in het kijken naar hoe een graankorrel brood wordt, of hoe desem ontstaat.
Via je lichaam kun je ontdekken hoe iets in jou werkt. Je bakt brood met je handen. We focussen op brood, bier en meditatie, wat allemaal tot reflectie kan leiden. Het opent de weg naar binnen en naar het luisteren naar elkaar.’
Hand op Gods hart
‘Jonge mensen staan open voor nieuwe ervaringen en dan zien andere godsdiensten (uit India bijvoorbeeld) er aanlokkelijk uit, ziet Maarten. ‘Veel mensen zijn aan het zoeken, en dat gebeurt binnen en buiten de kerk. De thema’s van het leven, zoals rust vinden, omgaan met tegenslag en depressie, en verlangen naar verbinding en betekenis, die komen we allemaal tegen.’
Gist gaat ook over een persoonlijke zoektocht, vertelt Maarten. ‘Wat betekent het verhaal van Jezus nou in onze tijd? Deze tijd van ‘ontlijving’, van digitalisering, individualisering?’ Juist nu is het een bevrijdende boodschap dat God een lichaam kreeg. Hij is onderdeel van deze wereld, met alle vreugde en pijn die daarbij hoort.’ Daarom passen vernieuwde vormen van christelijke spiritualiteit zo goed bij de stad van vandaag. In christelijke yoga, meditatie en ambachtelijk werk maak je met je lijf mee hoe God hier is. Dat hoort voor Maarten ook bij zijn eigen verlangen. ‘In mijn eigen zoektocht merkte ik dat ik kwijt was wie of wat God is. Ik kreeg een religieuze ervaring waarin ik een uitnodiging voelde om naar binnen te gaan en mijn hand op Gods hart te leggen. Dat betekent veel voor me. Ik hoop dat bezoekers van Gist, per ongeluk of intentioneel, Gods hart voelen kloppen.’
Op wilskracht of hartskracht
Kirsten was eerder in haar leven al betrokken bij de oprichting van idealistische organisaties, en zij merkte dat je soms vanuit een droom keihard werkt om die werkelijkheid te maken. Kirsten: ‘Bij Gist ontstond de plek niet vanuit dat harde werken, maar veel meer vanuit een verlangen naar openheid. Alles gebeurde van binnenuit, van de grond af bouwde het zich op. Zonder structuur of specifiek doel. Die houding geeft een totaal andere energie.
We oefenen als samenleving niet vaak meer om de stroom te volgen van wat er is, en dan ontvangen wat er gebeurt. Bij Gist keken we vanaf de begintijd heel goed naar wat er ontstond: wat is er nodig voor de bezoekers, en waar is de overvloed? Daar koersten we op.’
Er ontstond een gemeenschap van vrijwilligers die bij de verschillende ambachten betrokken waren. Expats, mensen die uit een burn-out komen, vluchtelingen, gepensioneerden. Samen met je handen werken is het verbindende punt, en taal, opleidingsniveau of achtergrond blijken er dan niet meer toe te doen.
Kirsten: ‘Inmiddels merkten we dat Gist eigenlijk te succesvol is geworden, we konden het niet meer dragen. We zouden de hele dag open kunnen zijn voor mensen, maar die menskracht hebben we niet. We richten ons vanaf nu vooral op de activiteiten en minder op de vrije inloop, zodat we onze belofte waar kunnen maken.’
Afspiegeling van de samenleving
Maarten: ‘Ik vind het echt belangrijk dat het een hier een afspiegeling van de maatschappij is, en niet spiritualiteit als kers op de taart voor de happy few. We werken samen met mensen met allerlei achtergronden, leeftijden, geloven, culturen. Een gemixte groep mensen die bezig wil zijn en ook een luisterend oor kan gebruiken.’
Het christelijk geloof heeft ook in deze tijd belangrijk verhaal te vertellen, ervaren Kirsten en Maarten: ‘God wordt stof, wordt aarde, wordt brood. We zitten in deze tijd in een vervreemdende werkelijkheid, weg van ons voedsel, van ons lichaam, van elkaar. Als je zuurdesem wil maken, begint het met een drabje. Het gist zit in de lucht, en vraagt tijd voordat het in het desem komt en groeit. Dat is God, dat is liefde, en het vraagt tijd en aandacht. Hier geloven we in.’